- Подробности
-
Создано 25.09.2024 06:25
Угатя күүнә бүлд төрәд, хальмг хуучна бичгиг авһарн элсн деер бичүлҗ дасад, бичкндән өнчрәд, арвн негтәдән түрүн школд орад, Әәдрхнд сурһуль дасад, совпартшкол төгсәһәд, баһасн урн угин хаалһд орад, Хальмгин нег күндтә бичәч болад, олн әмтнә шүлгчин нер зүүсн Сән-Белгин Хасрин 115 җилин өөн эндр, намрин haxa сарин 25-д. Зуг бичәчнрин зергләнд орсинь шуд эврә билгинь гиҗ келҗ болшго. Бичкндән өнчрсн болвчн, келнә билгин седклән эн эврәннь гер – бүл дотран авсмн: эцк – экнь олн әмтнә амн угин уудәвриг сәәнәр меддг бәәсмн.
1929 җилд "Мана келн" гидг журналд түрүн үүдәврнь - "Дольган" гидг поэм барлгдсн билә. Хөөннь бичәч олн шүлгүд, келврмуд, поэмс болн наадд бичәд, турун дегтрән барлҗ, 1934 җилд СССР-ин бичәчнрин Ниицәнд орсмн. Сән-Белгин Хасрин "Өнчн бөк" гидг наадар Хальмг драмтеатр турун болҗ көшгән сексн болдг. 1935 җилд "Литературн газетд" барлгдсн Сән-Белгин Хасрин "Хойр мекч" гидг тууль Горькийд йир таасгдҗ. Her харһад, М. Горький мана шулгчд булән угән келәд, бийдән иткхднь дөң болсмн.
Зуг 1937 җилд шулгч хар гөрәр засгла харһад, арвн җилдән Магадана лагерьт сууһад һарв. Зовлңган дааһад, әмд-менд ирәд, 1957 җиләс авн "Хальмг унн" газетд урн-угин әңг һардж йовсмн. Газетд көдлн бәәҗ, шин уудәврмуд бичәд, дорас өсч йовх билгтә баһчудт сув-селвгән өгәд, уудәлтин хаалһд орхднь дөңгән күргәд, Пушкинә, Горькийин, Лермонтовин болн нань чигн бичәчнрин үүдәврмудиг орсас хальмг келнд орчулж йовсмн. Заяни билгән делгрулҗ, энкр теегтән, таңһчдан уудәврмудән нерәдж, литературин делгрлтд ик тәвцән орулҗ, хальмг шүлгләнд узмчтә орман эзлсн болҗана. Цуг ач – тусинь темдглҗ Хальмг улсин шүлгч гидг нер зүүлһсмн, О.И. Городовиковин нертә Государственн мөрәр болн «Знак Почета», «Дружба народов» гидг орденмудар ачлгдсмн.
Шүлгчин неринь мөнкрүләд Барун селәнд гер–музей бүрдәгдсмн, Элст балһсна нег уульнцд нернь зүүлһсмн.
Х. Сән-Белгин маднд урн үгин ик зөөр улдәснә ухаһинь илдкхд умшачнрт сәәхн седкл – уха бүрдәхд церглнә гиҗ унлх кергтә. Шүлгчин «Эврә келән мартлһн – эндрин төрәс дутлһн» - гиҗ келсн угинь лавта унн. Мана келнә эндрк төриг төвәр батлҗах уг. Баһчудт болхла – йоста улгур, санархх керг.
С. Богаева, зав. ООМР НБ
